Tour d’Europe: Over grenzen van culturen – Jennifer Tee
Wie vanaf Amsterdam CS de metro neemt, kan ze niet missen: de enorme fotografische prints van het kunstwerk dat Jennifer Tee (1973) in 2017 samenstelde uit zo’n 100.000 gedroogde en geplakte tulpenblaadjes. Tulip Palepai, navigating the river of the world gaat over reizen: tussen culturen van Oost en West en tussen bovenwereld en onderwereld.
Metrohal Amsterdam CS: Jennifer Tee, Tulip Palepai, navigating the river of the world, 2017, in opdracht van de Noord/Zuidlijn
De geabstraheerde voorstelling verwijst naar de traditionele Zuid-Sumatraanse palepai of ‘scheepjesdoek’: een ceremonieel kleed dat een rol speelt bij de transitiemomenten in leven en dood, een eeuwigdurende reis. Zulke handgeweven scheepsjesdoeken werden eeuwenlang opgehangen in de centrale kamer van een huis, als achtergrond voor bruiloften, begrafenissen en andere overgangsrituelen van de ene levensfase naar de andere.
Tee: ‘Dit werk is diep geworteld in mijn eigen kunst, die de laatste tijd gericht is op textiele werken (vloerkleden gebreid van wol) in geometrische en kristallijne vormen, waarbij patronen en lijnen gebruikt worden om de suggestie te wekken van innerlijke ruimtes.’
Zielenreis
Tee koos voor dit motief vanwege de locatie, de toegangspoort tot Amsterdam, waar reizigers het beeld in het voorbijgaan kunnen opnemen. De compositie met het schip, met een mast die uitloopt in een levensboom en figuren die in een lift lijken te reizen tussen boven- en onderwereld, verbeeldt de reis van zielen op weg naar nieuwe levens, of naar het hiernamaals. Deze staat van zijn, tussen het concrete en het mogelijke, is wat Tee ‘the soul in limbo’ noemt: een thema dat regelmatig terugkeert in haar werk.
Voorbeeld van een palepai
‘Zowel tulpen als scheepjesdoeken betekenen veel voor mij persoonlijk’, aldus Tee. ‘Zo bracht een schip in 1950 mijn vader samen met zijn ouders en zus van Indonesië naar Nederland. Ook mijn grootvader van moederskant ging jaarlijks met een schip naar Amerika voor zijn bedrijf: een tulpenbollenhandel’.
Het oer-Hollandse materiaal verwerkte Tee in Tulip Palepai nadat ze ruim twee jaar intensief onderzoek had gedaan naar de maat, kleur en vorm van 30 tulpensoorten. Daarna volgde maanden van tulpen verzamelen bij kwekers en de Hortus Bulborum in Limmen ̶ en het drogen van de blaadjes, die ze vervolgens met haar team een voor een in het kunstwerk plakte. Lisa Boerstra maakte in 2017 de documentaire Leaving Limbo over de totstandkoming van het werk.
Een Romeins marktplein
Na Tulip Palepai volgde al snel een tweede project van Tee in de openbare ruimte: Markt Mozaïek, dat in 2018 (deels) is aangelegd op het Vredenburg in Utrecht. Tee’s ontwerp voor de bekleding van het plein, een kunstwerk van 42 bij 87 meter, werd uit vijf voorstellen gekozen, met een grote meerderheid van de circa 10.000 publieksstemmen. Het ontwerp heeft dus letterlijk draagkracht in de lokale samenleving. Tee’s keuze voor een Romeinse mozaïekvloer, waarop willekeurig én realistisch etensresten zoals groenten en vissen zijn ‘gestrooid’, is ingegeven door de lange geschiedenis van het Vredenburg als marktplein. Daarnaast verwijst ze naar de Romeinse invloed in Utrecht: de bovengrens van het Romeinse rijk, de limes, liep hier rond het jaar 40 dwars door de stad.
Jennifer Tee, Markt Mozaïek, 2017, in opdracht van de Gemeente Utrecht
Ook aan het verzoek van de buurt om een ‘huiskamersfeer’ op het plein, komt Tee’s ontwerp tegemoet: de antieke Romeinse mozaïeken met waren nadrukkelijk bedoeld voor binnen, met name in villa’s. Met deze huiselijke vloerbedekking krijgt de openbare ruimte, omsloten door gebouwen, een knusse uitstraling. Dat wordt nog eens versterkt door de herkenbare voorstellingen van etenswaren: een stuk kaas, een prei, olijven, een artisjok, een croissant, een ei. Afbeeldingen die tegelijkertijd onmiskenbaar associaties oproepen met die andere functie van het plein: de markt.
Jennifer Tee, Markt Mozaïek, 2017
Zo onderzoekt Jennifer Tee in haar werk de veranderlijkheid en complexiteit van het bestaan, waarbij culturen voortdurend in elkaar overlopen. En probeert zij uitdrukkingsvormen te vinden voor ‘een mooiere en meer bezielde wereld’.
Jennifer Tee (Arnhem, 1973) is de dochter van een Nederlands-Engelse moeder en een Chinese vader die geboren en opgegroeid is in Indonesië. In haar werk combineert zij diverse disciplines, waaronder textiel, fotografie, performance, installatie, collage en sculptuur. Tee woont en werkt in Amsterdam. Ze was artist in residence aan de Rijksakademie en aan ISCP (New York). In 2015 ontving zij de Cobra Kunstprijs. Haar werk was en is te zien in onder meer Amstelveen, Amsterdam, Utrecht, Bonn, Londen, São Paulo, Shanghai, Dublin en Birmingham.