Tour d’Europe: Niemand kiest een kant in Afropea – Charl Landvreugd
Performancekunstenaar Charl Landvreugd (Paramaribo 1971) onderzoekt de visuele strategie van zwarte kunstenaars in Europa in het kader van cultureel burgerschap. Zijn punt: het kunstdiscours speelt zich af binnen postkoloniale kaders en schiet tekort in de beschrijving van de zwarte kunstproductie op het Europese continent.
Landvreugd pleit dan ook voor het gebruik van regionale Europese concepten en talen, die de karakteristieke gevoeligheden per gebied zichtbaar kunnen maken.
Afropea
Sinds 2014 doet Landvreugd het PhD-onderzoek Imagining Afropea. Afropea, samentrekking van Afrika en Europa, is een culturele ruimte waarin verschillende herkomsten naast elkaar bestaan, zonder dat gekozen hoeft te worden. Het begrip Afropea is bruikbaar omdat het zwart-zijn omarmt niet in de zin van etniciteit en gender, maar van cultuur. Het concept omvat zowel het bewustzijn van de Afrikaanse wortels als van de culturele schatplichtigheid aan Europa. Het concept biedt ruimte én subjectiviteit of, zoals Landvreugd het zelf verwoordt: ‘Een zwarte subjectiviteit die meervoudig is’.
Nederland
Voor zijn onderzoek kijkt Landvreugd specifiek naar de Afro-Nederlandse gemeenschap en de weerslag van die gemeenschap op de beeldende kunst. Hoe wordt het zwarte lichaam verbeeld? Hoe gaan musea om met kunstenaars met een zwarte achtergrond? Met welke taal wordt over die kunstenaars gesproken en welk effect heeft dat op de wijze waarop zij hun kunst produceren?
Waarom kiezen?
Landvreugd: ‘In mijn eigen werk heb ik het heel duidelijk over Afropea. In mijn geval heb je het dan over een identiteit die cultureel gezien zowel Nederlands als Surinaams is, zonder dat die twee dingen elkaar uit hoeven te sluiten. Als we kijken naar de discussie rondom culturele identiteit in Nederland worden biculturele mensen bijna gedwongen om het één óf het ander te zijn, terwijl dat niet de realiteit is – je bent beide. Afropea is voor mij een culturele ruimte, waarin mijn verschillende afkomsten – Surinaams, Nederlands en die ‘tussenruimte’ – intact worden gelaten. (…) Een totale fluïditeit van culturele uitingen, waarvan je vaak niet meer precies weet waar het vandaan komt, maar die ons wel allemaal eigen is.
Ik denk dat die nieuwe cultuur al aanwezig is – we zitten er al middenin. Het mooie aan afro-futurisme* is dat je, door de esthetiek die eromheen hangt, een bredere groep mensen kunt bereiken. Veel clips van Missy Elliott bijvoorbeeld [The Rain (Supa Dupa Fly)] zijn afro-futuristisch, maar mensen hebben dat vaak niet door. Wat dat betreft ben ik heel blij dat mensen, door de hedendaagse bewustwording van het bestaan van het afro-futurisme, het nu ook daadwerkelijk op verschillende plekken beginnen te herkennen. Daardoor zien ze hoe zwarte mensen zich door middel van technologie weten te bevrijden uit een sociaal ongelijke positie.’ Interview Vice, 2017
Opnamen van de performance movt nr 6 destination inner space op 10-10-2013 in TENT Rotterdam tijdens Dark Matters
Met zijn eigen performances, installaties en videowerken wil Landvreugd voeding geven aan het vertoog over de Afro-Europese esthetiek. In movt nr. 6: Destination inner space duikt de kunstenaar via de geschiedenis in zijn ‘Europeesheid’. Bij gebrek aan een zwart-Europese culturele canon combineert de kunstenaar muziek van de 18e-eeuwse zwarte componist Saint-Georges (Guadeloupe) met 20e-eeuwse teksten van Frantz Fanon, Edgar Cairo en Maya Deren, en met beeld van Sun Ra, The Transformers, Star Wars, Jean Genet, Grace Jones en Nicky Minaj.
* In het werk van Charl Landvreugd – performance/video, sculptuur, installaties en fotografie – speelt het begrip afro-futurisme een belangrijke rol. Vanaf ongeveer 1960 ontstond deze stroming onder zwarte kunstenaars, muzikanten en schrijvers, die zich een betere toekomst voorstellen voor de gemarginaliseerde, zwarte gemeenschap, daarbij gebruikmakend van elementen uit sciencefiction en fantasy. Elke kunstenaar die zich bezighoudt met afro-futurisme heeft zijn of haar eigen belang, een eigen ‘strijd’ waar hij of zij voor wil vechten. Zijn werk is aangekocht en tentoongesteld in onder meer de Verenigde Staten, Suriname, Nederland en Senegal. Landvreugd woont en werkt in Rotterdam.