De ‘zeggingskracht’ van Rothko
“Stilte wordt op prijs gesteld”, staat erbij de entree van Rothko in het Gemeentemuseum Den Haag. Het wordt door de bezoekers als hinderlijk ervaren dat er luid op zaal wordt gepraat. Het publiek wil niet worden afgeleid door barbaars gedrag. Rothko’s werk is heilig en het bekijken van zijn werk gepaard met gepaste rituelen. Door de aankondiging wordt dit ‘gelukkig’ in goede banen geleid. Op zalen klinken diepe zuchten, bedachtzame voetstappen en gedempte stemmen. Ik verdenk mensen ervan dat ze af en toe wel stiekem een kruis slaan.
De werken van de ZomerExpo 2014 hebben plaatsgemaakt voor die van van Marcus Rothkowitz (1903-1970), een Russisch-Joodse schilder, geboren in Letland, die op zijn tiende naar het beloofde land Amerika vertrok. Zijn werken bezitten de ‘zeggingskracht’ tot in de hoogst mogelijke vorm. Dramatiek en emotie in kleur en grote vormen. Beheerst en onbeheerst tegelijkertijd. Bij zijn laatste rode doek houd je de adem in, in de wetenschap dat hij zich daarna van het leven benam.
Ik ben niet geheel onbewogen. Af toe bekruipt ook mij de gedachte dat kunst en religie meer inwisselbaar zijn dan ooit. Ervaring en beleving zijn criteria geworden. De werken van Rotho doen een appèl op die termen, en kijken naar kunst lokt uiteenlopend en af en toe ongeremd emotioneel gedrag uit. Alsof men ‘aangeraakt’ wordt. De één gaat jubelend ‘halleluja’ roepen en ander huilen of in stilte bidden.
Wat beroert ons zo in zijn werk? Wie was deze ‘God’ en wie of wat heeft hem ingewijd? Marcus Rotkhowitz heeft na de deceptie van de Tweede Wereldoorlog geen mens meer geschilderd. Wellicht zien we ons eigen onvermogen in zijn werk. Ik geloof, al weet ik soms niet wat ik moet geloven. Maar bij het zien van deze werken, ook toen ik nog niet wist dat het de meesters hand betrof, was ik bekeerd.
Carlien Oudes, ArtWorlds
De tentoonstelling van Mark Rothko is te zien t/m 1 maart 2015 in het Gemeentemuseum Den Haag