Verbonden contouren van Bridget Riley

Ze waren met z’n drieën: Maria, Sofia en Miklos. Tien dagen voor de opening van de tentoonstelling in Nederland kwamen ze naar Den Haag om als assistent van Bridget Riley de wandschildering Rajasthan uit te voeren, een schildering van bijna drie meter hoog en krap vijf meter breed. Het begon ermee dat ze langdurig met hun handen over de speciaal geprepareerde wand gingen, aandachtig kijkend en turend, voorzichtig zoekend naar oneffenheden en problemen die de uitvoering van hun taak in de weg zouden kunnen staan. Toen de wand goed was bevonden, monteerden ze heel secuur grote lange vellen transparant papier op de muur, waarin kleine gaatjes waren aangebracht. Via die gaatjes zetten ze met een potlood punten uit: beginpunten, stops, wendingen, kruisingen, momenten in de wandschildering, die eenmaal verbonden contouren moesten worden. Maar vooralsnog was het niet meer dan een vreemd gedoe van schijnbaar willekeurige punten. Vervolgens ging Sofia in de weer met een sjabloon, een stuk wit plastic van ongeveer een meter bij tien centimeter, met aan één kant een flauwe, regelmatige curve.

IMG_1789

Met een dunne potloodlijn markeerde zij de verbindingen tussen de punten die zo’n flauwe ronding moesten krijgen. Miklos trok intussen met een ander strak stuk plastic de verbindingen tussen de punten die strak en recht moesten worden. Langzaam groeide er zo in dun, nauwelijks zichtbaar potlood een tekening op de wand. Van strakke verticalen, diagonalen en een paar horizontalen, met daartussen een weelderige beweging van curven, als zeewier in de branding. Die eerste dagen was het een rommelig proces. Steeds weer nieuwe fasen, stappen, passen en meten, kijken of het zo goed was. Maar op enig moment kwam er rust. De radio stond aan en klassieke muziek vulde zacht de ruimte. Er werd niet meer overlegd, en nauwelijks nog gesproken. Maria nam het rood voor haar rekening, Miklos het grijs en het groen, Sofia bekommerde zich om het oranje. Met een smal penseel in de ene hand en een potje met verf in de andere zaten ze op een stoel met hun neus op de wand van de museumzaal, of hoog op een ladder, of stonden ze vlak tegen de muur. Urenlang. Dagenlang. De dunne potloodlijnen vormden de begrenzingen waartegen de contouren van een kleurvlak werden aangelegd. Elke penseelstreek was trefzeker. Steeds dichter kropen ze naar de potloodlijn toe.

Hoe dichter de kleuren naar elkaar toe kwamen, hoe trager en bedachtzamer de penseelbewegingen. Het aangrenzende vlak hoefde niet droog te zijn, want waar Miklos net wat groen of wat grijs had opgezet, daar kroop Maria kordaat vlak tegenaan zonder het met haar rood te bederven. Vier lagen brachten de assistenten aan. Vier keer kwamen ze elkaar nabij. Als in een trage, sensuele dans. Boven, onder, links en rechts. Dat vergde nogal wat concentratie. Want bleef de – steeds verder verdwijnende – dunne potloodlijn maatgevend als begrenzing, tegelijkertijd nam de spanning van de geschilderde curve, de contour, meer en meer het speelveld in beslag. Uiteindelijk had Sofia bij het schilderen van een oranje curve alleen nog maar te doen met de vloeiende, doorgaande golfbeweging die eruit moest spreken en die antwoord vond, of beter: opgevangen werd, in de rode tegenvorm die Maria plaatste of in het strakke grijs of groen dat Miklos gelijktijdig formuleerde. Zo balde de activiteit van drie assistenten afzonderlijk samen tot de enkelvoudige beweging van het schilderen van Rajasthan, en begon het kunstwerk te zingen. Uiteindelijk stonden Miklos en Sofia de kwasten al schoon te maken en de spullen in te pakken terwijl Maria, alsof ze nog wat dralend nagenoot van wat ooit was, nog hier en daar een curve volgde met haar rode penseel, het moment uitstellend, aarzelend en met een lichte tegenzin, waarop de muurschildering voltooid was.

Hans Janssen, hoofdconservator moderne kunst Gemeentemuseum Den Haag

Rajasthan is nog te zien in het Gemeentemuseum Den Haag, als onderdeel van de tentoonstelling Bridget Riley. The Curve Paintings 1961-2014, t/m 23 oktober 2016.

aw_logo

Stichting ArtWorlds

Amsterdam
info@klimaatexpo.nl

KlimaatExpo Nieuwsbrief

Terug naar de top